Монголын хөрөнгийн биржийн гүйцэтгэх захирал Б.Дөлгөөнтэй ярилцлаа.

------------------

- Засгийн газраас УИХ-аар хэлэлцүүлэхээр төлөвлөж байсан Уул уурхайн биржийн тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг татлаа. Цаашид нүүрсний арилжаан дээр ямар нөхцөл байдал үүснэ гэж харж байна?

- Нүүрсний үнэ буурч байгаа нь Монгол Улсын бүх салбарт мэдэгдэж байна. Үүний цаана манай улсаас хамаарахгүй гадаад худалдааны дайн, Хятадын үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийн хямрал зэрэг олон хүчин зүйлтэй шууд холбоотой. Хамгийн сүүлийн жишээ нь дөрөвдүгээр сард АНУ-ын Ерөнхийлөгч Доналд Трампын тарифын нэмэгдэл хүртэл энд нөлөөлж байгаа шүү дээ. Эргээд Монголыг харахад зөвхөн хохирогч болж үлдэх биш дотоод, гадаадаас хамаарах хүчин зүйлээ ангилж, дотоодоос хамаарах хүчин зүйл дээр илүү анхаарч ажиллаж байна. Бидний хувьд нүүрсний үнэд нөлөөлж чадахгүй. Тиймээс их хэмжээгээр гаргах хэрэгтэй. Энэ утгаараа Гашуунсухайт боомт дээр илүү анхаарч байсан бол цар тахлын үед Шивээхүрэн боомт дээр илүү тулгуурлаж арга хэмжээ авч байсан шиг бусад боомт дээрээ тулгуурлах хэрэгцээ үүслээ. Ханги Мандал боомт бол сүүлийн таван жилийн хугацаанд 2020, 2021 онтой харьцуулахад экспортын хүчин чадал нь хэд дахин нэмэгдсэн зэрэг эдгээр боломжуудаа ашиглаж, шаардлагатай арга хэмжээг авч ажиллаж чадвал энэ үнийн уналтаас бид бага хохиролтойгоор гарах юм.

ӨНДӨР ҮНЭЭР АРИЛЖИГДСАН НҮҮРСНИЙ ОВООЛГЫГ БУУРУУЛЖ, ӨӨР БООМТООР ИЛҮҮ ИХ НҮҮРС ГАРГАВАЛ 2024 ОНЫ ХЭМЖЭЭГ ДАВУУЛАН БИЕЛҮҮЛЭХ УЧИРТАЙ

- Дэлхийн зах зээл дээр өнөөдөр нүүрсний үнэ 94-95 ам.долларын хооронд хэлбэлзэж байна. Манай улсын хувьд нүүрсний үнэ 80 ам.долларт буурсан бол ойрын хугацаанд 75 ам.доллар луу орох төсөөллийг Монголбанк гаргаад байна. Өнөөдөр бид нүүрсээ биржээр ямар үнээр борлуулж байна вэ?

-.Нэгдүгээрт, бид нэг худалдан авагчтай нүүрсний уурхай тохиролцсон гэрээнээс илүү олон худалдан авагчтай дуудлага худалдаагаар хийсэн гэрээ нь өндөр үнэтэй зарагдана. Нэг тонн нүүрсээ бид илүү өндөр үнэтэй зарахын тулд ямар ч үнийн түвшинд дуудлага худалдаагаар арилжвал зарагдаж болох хамгийн өндөр үнээр арилжих түвшинд борлуулж чадна гэсэн үг.

Дээр хэлсэнчлэн биднээс хамаарах хүчин зүйл нь 75-85 ам.долларын хэлбэлзэл дундуур хэдээр зарах вэ гэдгийг л шийдэж чадна. Дуудлага худалдаагаар зарах тусам дээд цэг рүүгээ очно гэсэн үг.

Өнөөдөр бас гадуур ч ярилцаж байгаа байх. Хятадын талд өмнө нь авсан өндөр үнэтэй 130, 160 ам.доллароор худалдан авсан нүүрстэй айлууд байна. Тэр айлуудад Монголын тал “та нар гэрээнийхээ үүргийг хүлээх ёстой” гэж шахаад Хятад руу экспортолсон нүүрснүүд байгаа юм. Энэ нь хил даваад өнөөдөр овоолго үүсгэсэн байгаа юм. Үүнийг бид тодорхой арга хэмжээгээр бууруулж аль эсвэл өөр боомтоор илүү их нүүрсийг гаргавал 2024 оныхоо гаргасан хэмжээнээс давуулан биелүүлэх учиртай. Ингэж чадвал бид өөрсдөөсөө хамаарч буй тэр бүх ажлыг хийж байна гэсэн үг.

- Гэхдээ бид нүүрсний биет хэмжээг нэмэгдүүлээд ямар ч нэмэргүй. Харин ч нүүрсний биет хэмжээг нэмэгдүүлэх тусам үнэ нь улам бүр унаж байна. Цаашид биржээр нүүрсээ арилжаалаад ч нэмэргүй нөхцөл байдал үүссэн болохыг эдийн засагч Н.Энхбаяр сануулж шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Таны хувьд энэ талаар ямар байр суурьтай байна?

-Нүүрсний биет хэмжээг нэмэгдүүлэх тусам үнэ нь унана гэдэг бол нэг талаасаа өрөөсгөл ойлголт. Хятад ганцхан Монголоос нүүрс импортолж байвал таны асууж байгаа нь үнэн болно. Гэтэл Орос, Индонез, Австрали Хятад руу экспортолж байна. Бид нүүрсний экспортынхоо хэмжээг бууруулахад манай улсын зах зээлийн хэмжээг эдгээр улс нөхнө. Тиймээс бид нүүрсний биет хэмжээг буулгаж үнийг өсгөх боломжгүй. Харин тонн тутмаасаа илүү ашиг олж, үнэ цэнэ хүртэхийн тулд тээвэр, олборлолт дээр гарч буй зардлыг бид тодорхой хувиар судалгаан дээр үндэслэн бууруулж ажиллаж чадвал нэг талаасаа бид төсөвт тушааж буй, эргээд тээвэрлэлтээс алдаж буй энэ бүх зардлыг хэмнэснээр Монголд хамаагүй үр ашигтай байдал нэмэгдэнэ гэсэн үг.

-Ялангуяа төмөр замын дэд бүтэц өнөөдрийг хүртэл бүрэн шийдэгдээгүй автомашинаар нүүрсээ зөөж байгаа нь цаг хугацаа, санхүүгийн хувьд өндөр зардалтай байгаа шүү дээ. Бидний хувьд нүүрсний үнэд нөлөөлөх боломжгүй бол үнэ цэнийг нь хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ?

- Хэрэв нэг худалдан авагчид нүүрсээ зарахад хэлэлцээр хийж үнээ нэмэгдүүлэх боломж хязгаарлагдмал. Биржээр арилжаалж байгаагийн давуу тал нь илүү олон оролцогчдын дунд үнэ хаялцуулах замаар хамгийн өндөр үнээр бид нүүрсээ зарах боломж нь бүрдэж байгаа. Анх биржээр нүүрс, төмөр арилжигдаж эхэлснээс хойш анхны дуудлага худалдааны үнэ, эцсийн дуудлага худалдаагаар тогтсон үнэ хоёрын зөрүү нь Монгол Улсад 1.3 их наяд төгрөг буюу нэг жилийн хугацаанд сар бүр бүх хүүхдэд 100 мянган төгрөг өгөх хүүхдийн мөнгөний нэг жилийн төсвийг энэ дуудлага худалдааны үнийн өсөлтөөс Монгол руу оруулж ирж байгаа юм. Энэ утгаараа биржийн арилжаа давуу талтай. Үнэ унасан ч дуудлага худалдааныхаа давуу талыг ашиглах ёстой. Үнэ өссөн ч мөн давуу талыг нь ашиглах ёстой. Мэдээж Хятадын компаниудын хувьд биржээр арилжаанд оролцож нүүрс худалдаж авах нь шууд худалдан авснаас алдагдалтай шүү дээ. Биржээр дуудлага худалдааг олон худалдан авагч талын компаниуд тийм ч таатай бус хүлээн авсан нь аргагүй гэж би дотроо боддог юм.

-Гэхдээ тухайн үед нүүрсний үнэ өссөн, эдийн засаг тэлж байсан шүү дээ. Харин өнөөдөр нөхцөл байдал эсрэгээрээ эргэж, биржийн арилжаа гацсан асуудал ч үүслээ шүү дээ. Нөхцөл байдлыг та хэрхэн харж байна?

-Би анх ажлаа аваад нийт хийх ажлаа гурван түвшинд хуваасан юм. Нэгдүгээрт, ирээдүйд биржээр арилжаалж буй бүтээгдэхүүнийг өөрчилбөл илүү олон харилцагч татах вэ гэдгийг үе шаттайгаар хийж байгаа гэсэн үг. Хоёр дахь асуудал бол өмнө нь гэрээ байгуулагдсан одоо хэрэгжээд явж буй гэрээнүүд дээр гацсан асуудал байгаа. Энэ гацааг арилгах асуудалд биржийн талаас Хятадын хилээр давуулж авч амжаагүй байгаа нүүрсээ эргээд бирж дээр зарах боломжийг худалдан авагч нарт нээгээд өгсөн. Сүүлийн нэг хэсэг бол худалдан авсан хэрнээ ачуулахгүй байгаа нүүрсээ одоо яах вэ гэсэн том гацаа бий. Энэ бол биржийн эрх мэдлээс давсан асуудал. Энэ бол илүү Засгийн газар, УИХ-ын түвшинд хэлэлцэж шийдэгдэх ийм асуудал үлдчихээд байгаа юм.

БИРЖЭЭР НҮҮРСНИЙ АРИЛЖАА СЭРГЭЖ 800 МЯНГАН ТОННЫГ БОРЛУУЛСАН, ДӨРӨВДҮГЭЭР САРД ОНЫ ЭХНИЙ 3 САРД АРИЛЖААЛСАН НҮҮРСЭЭ БАГАДАА ХОЁР ДАХИН НУГАЛАХААР АЖИЛЛАЖ БАЙНА

-Таныг ажлаа хүлээн авахад нүүрсний үнэ унасан, арилжаа зогссон, хилийн цаана овоолго үүссэн зэрэг асуудалтай нүүр тулсан байх. Одоо хөрөнгийн бирж дээр нүүрс худалдан авах гэрээ байгуулсан хэчнээн компани байна. Одоо нөхцөл байдал өөрчлөгдөв үү?

-Намайг ажил авахад оны эхэнд 440 худалдан авагч байсныг 472 болгон нэмэгдүүлж Хөрөнгийн бирж рүү татаад байна. Энэ бол нэг талдаа хангалттай тоо гэж би үзэхгүй байна. Илүү олон худалдан авагч оруулж ирэх, эргээд худалдан авагчид үүсэж буй шаардлагагүй эрсдлийг бууруулах тал дээр Хөрөнгийн бирж өнгөрсөн гурван сарын хугацаанд ажиллаж маш амжилттайгаар үндэслэлүүдээ гаргаад эхний үе шатанд орсон өөрчлөлтүүдийг хийсэн. Энэ нь зах зээлийн савлагаанаас үүсдэг эрсдлийг бууруулж улмаар тодорхойгүй байдлыг индекс ашиглаад бууруулсан. Энэ бол эхний үе шат. Тодруулбал, бид өмнө нь нэг үнээр зургаан сарын хугацаанд бүх төлбөр тооцоогоо хийдэг байсныг өөрчилж ирэх сард нүүрсний үнэ унавал илүү хямдарсан үнээр, өсвөл илүү өндөр үнээр нүүрс арилждаг тогтолцоог бүрдүүлсэн. Үүнтэй уялдуулан дөрөвдүгээр сарын арилжаа эрс сэргээд байна.

Эхний гурван сард 678 мянган тонн нүүрс зарсан байхад дөрөвдүгээр сарын эхний гурван долоо хоногт аль хэдийнэ 800 мянган тонн нүүрс биржээр арилжаалсан. Дөрөвдүгээр сард бид эхний гурван сард арилжаалсан нүүрсээ багадаа хоёр дахин нугалж дөрвөн сарынхаа арилжааг хийхээр чармайн ажиллаж байна.

Энэ нь эргээд биржээр явж буй нүүрсний арилжаа эргээд сэргэж байна гэсэн үг. Харин боомтуудаар гарч буй машины тоо хэр хурдан сэргэх нь Хятадын зах зээлийн эрэлт хэр хурдан өсөх вэ, хилийн цаана байгаа агуулахуудын овоолго хэр хурдан дундрах вэ гэдэгтэй холбоотой. Үүнийг тодорхой хэмжээнд шийдсэнээр нүүрсний арилжаа өмнөх шигээ илүү сэргэлттэй байх үе рүүгээ дөхөх байх гэж харж байна. Мөн Намайг ажлаа авахад үнийн асуудлыг хамгийн их босгож ирж байсан. Одоо харин худалдан авагч талаас дараагийн их тавьсангомдол бол чанарын асуудал. Тиймээс бид хоёр дахь үе шатанд уул уурхайн бүтээгдэхүүний чанарын асуудлыг шийдэх тал дээр ажиллаж байна. Дараа нь, гурав, дөрөвдүгээр үе шатанд ажлууд төлөвлөсөн. Эдгээр ажлыг хийж дуусгаснаар Монголын хөрөнгийн биржийг ирээдүйд гадаадын бараа таваарын биржтэй холбож гадаадын илүү олон худалдан авагчидад бүтээгдэхүүнээ зарах боломжийг бүрдүүлж чадвал илүү үнэ цэнийг бүтээж, олон улсад гарч чадна гэсэн үг.

МОНГОЛ УЛС ДАРААЧИЙН ШИНЭД ТОГЛОЛТУУДАА ГАДААД ХУДАЛДААНЫ ӨӨРЧЛӨЛТӨД ДАВУУ ТАЛЫГ ОЛОХ, ТӨРӨЛЖҮҮЛЭХ ВЭ ГЭДЭГТ СТРАТЕГИ БОДЛОГО ГАРГАХ ЦАГ ХУГАЦААНЫ ШААРДЛАГА ҮҮССЭН

- Худалдааны дайн эрчимжиж геополитикийн тодорхойгүй байдал нь түүхий эдийн үнэ унахад нөлөөлж байгаа ч үүнээс илүү нь Хятадаар дамжин Монголд үзүүлэх эдийн засгийн нөлөөлөл анхаарал татаж байна?

- Худалдааны дайн, АНУ-ын тарифын бодлого хэрэгжиж тодорхойгүй байдал нэмэгдснээр дэлхийн эдийн засгийг өмнө нь тооцож байснаас 0.5 хувиар бууруулна гэх таамаглал гарч байна. Үүн дотор Америкийн эдийн засгийн өсөлтийг бууруулна, Хятадын эдийн засгийн өсөлтийг 0.6 нэгж хувиар бууруулна гэсэн тооцоолол гаргасан байна. Азийн хөгжлийн банкны тооцооллоор Америкийн эдийн засаг ойролцоогоор нэг хувиар 2025 онд, 2026 онд 0.6 хувиaр бууруулна, харин Хятадын эдийн засгийг 0.9 хувиар буулгана гэж тооцсон. Хэрэв ингэж буусан нөхцөлд Хятадын эдийн засаг сүүлийн үеийн тооцоогоор 4.4 хувиар хамгийн өндөртөө өснө гэсэн таамаглалыг гаргаад байна.

- Худалдааны дайн дэлхийн эдийн засгийг доргиож байгаа ч манай улс эндээс ашигтай талыг нь олж харах боломж байна уу. Аль эсвэл илүү сөрөг нөлөөтэй юу?

- АНУ улс орнуудад тавьж буй тарифуудыг харвал Монгол Улсад 10 хувь буюу хамгийн бага түвшний тариф ногдуулсан. Энэ нь 100 хувийн тарифтай улс орнуудтай харьцуулахад барааны үнэ АНУ руу гарсан тохиолдолд маш бага татвар авна. Гэхдээ үүнийг бид ашиглаад ихээхэн ашиг олчихно гэж би харахгүй байгаа.

Дунд хугацаандаа өнөөдөр тогтсон дэлхийн дэглэм болох дэлхийн худалдааны байгууллагын тогтсон дэг жаяг өөрчлөгдөх нь Монгол шиг үйлдвэрлэлийн хүчин чадал сул, нээлттэй эдийн засагтай жижиг улсын хөгжилд дунд урт хугацаандаа сөргөөр нөлөөлнө.

Яагаад гэхээр, том улс гүрнүүдийн хоорондын толхилцол нь өмнө нь тогтсон жижиг, том гэлтгүй улс орнууд бүгд эрх тэгш хоорондоо харилцдаг гол зарчмыг эвдсэнээр дараачийн дэглэм нь магадгүй хамгийн том улсууд хамгийн ихээр эрх ашгаа хангаж хамгийн жижигхэн худалдааны хувьд хүчин чадал хомс улсууд эрх ашигаа ч хангуулж чаддаггүй ийм өөрчлөлт рүү өнөөдрийн дэлхийг түлхэж байгаа. Энэ нь Монгол Улсад дунд, урт хугацаандаа ашиггүй. Тиймээс бид аль болох энэ савлагааны дундуур өнөөдөр тогтсон бүх улсын эрх тэгш үйлчилдэг системийг нэг талаасаа дэмжиж явах, нөгөөтэйгүүр хэрэв дэглэм бүрэн өөрчлөгдсөн нөхцөлд дараагийн тоглолтуудаа гадаад худалдааны өөрчлөлтөд яаж давуу талыг олох вэ, яаж иймэрхүү орчинд гадаад худалдаагаа төрөлжүүлэх вэ гэдэг дээр тусад нь стратеги бодлого гаргах нь магадгүй цаг хугацааны ийм шаардлага үүссэн байна гэж харж байна.

-Нөгөөтэйгүүр АНУ-ын Ерөнхийлөгч Доналд Трампын өндөр тарифын бодлого хөрөнгийн зах зээлийг савлууллаа. Монгол Улсын хөрөнгийн зах зээлд хэр зэрэг шок үзүүлэв?

- Дөрөвдүгээр сарын 1-21-ээс хооронд Америкийн хөрөнгийн зах зээлээс 6.6 их наяд, ам.долларын үнэлгээ арчигдлаа. Энэ бол яах аргагүй АНУ-ын эдийн засагт том хохирол авчирч байна. Зах зээлийн энэ нөхцөл нь хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг бууруулж байна. Эргээд хөрөнгө оруулалтаа гадаадын эрсдэлтэй, илүү өндөр өгөөжтэй илүү өндөр хүслийг нь хэд дахин бууруулж байна. Өмнө нь манай Засгийн газрын бонд 6.675-аар гарч байсан бол бондын өгөөж нь өсөөд 8.5 хувь руу өсөж ирж байгаа нь хөрөнгө оруулагчид гадагшаа хөрөнгө оруулах сонирхол нь багасаж байгааг харуулж байна. Энэ бол манай урт хугацааны өнөөдөр бүтээн байгуулалтуудад байгаа хөрөнгө оруулалтуудыг татахын тулд илүү өндөр хүчин чармайлт, илүү өндөр өгөөж амлаж байж оруулж ирэхээс өөр аргагүй нөхцөл байдал тулгаж байна. Энэ нь Монголын бүтээн байгуулалтад таатай мэдээ биш. Тэгэхээр эргээд нөгөө талаасаа харахад магадгүй одоогийн бүтээн байгуулалтуудаа эрэмбэлж хамгийн өндөр ач холбогдолтой, эдийн засгаа илүү хурдтай тэлэх энэ бүтээн байгуулалтууд руу төвлөрсөн нь дунд хугацаандаа томоохон эрсдлүүдийг хаах боломж бүрдэнэ. Олон төслөө зэрэг явуулбал эрсдлүүд бодитоор тулгарахыг үгүйсгэхгүй.

1072 ХУВЬЦААНЫ АРИЛЖААГ НЭЭЖ ХҮН БҮР ХУДАЛДАН АВЧ ЗАРЖ БОЛОХ НӨХЦЛИЙГ БҮРДҮҮЛНЭ

-Та Хөрөнгийн биржийн удирдлагын хувьд ямар шинэчлэлт хийхээр төлөвлөж байна?

-Монгол Улс байгалийн баялагтай ч шавхагдах нөөц. Нөгөөтэйгүүр, энэхүү байгалийн шавхагдах баялгийг шавхагдашгүй хүний нөөц рүү л орох ёстой. Тиймээс хөрөнгийн зах зээл энэ дамжлагыг хийх нэг гүүр нь гэж харж байгаа. Монгол хүн баялагтаа эзэн болох нэг жишээ нь 1072 хувьцаа. Энэ нь зөвхөн нэг ордын талаар ярьж байгаа шүү дээ. Цаашид 1072 хувьцааны арилжааг нээгээд хүн бүр дуртай үедээ худалдан авч, зарж болох нөхцлийг бүрдүүлэх болно. Энэ нь ганцхан орд дээр байгаа учраас бид Монголын бусад байгалийн баялгийг энэ жишгээр Үндсэн хуульд заасан Монгол хүн байгалийн баялагтаа эзэн байна гэдэг энэ зарчмыг хэрэгжүүлэхэд Хөрөнгийн бирж гол тоглогч болж чадна гэдэгт итгэлтэй байна. Магадгүй нуураас ч, овооноос ч олох ашгийг Монгол хүн бүрд хүргэх гүүр нь Хөрөнгийн бирж болох боломжтой.

Дараа нь бидний зорьж буй ажил Монгол хүний санхүүгийн боловсрол. Бид зах зээл дээрх том байгууллага мөн. Өнөөдөр харахад иргэдийн дунд санхүүгийн боловсрол хэрэгцээг сайжруулах хэрэгцээ шаардлагатай байна.

Тиймээс 2025, 2026 онд иргэдийнхээ санхүүгийн боловсролд анхааарах ажлуудыг хөрөнгийн биржээс үе шаттайгаар хийнэ. Үр дүнд нь, иргэд Бэлтэс мөрөн шиг залилангийн шинжтэй сугалаа болон фэйсбүүкийн хонжворт тоглоомууд руу хийхээс илүү яаж энэ мөнгөө бодитоор банкны хүүгээс илүү өндрөөр, мөнгөө алдахгүй хөрөнгө оруулалт хийх мэдлэг мэдээлэлтэй болохын хэрээр Монгол Улсын хөгжил илүү хурдасна гэж би бодож байна. Үүний зэрэгцээ Монголын зах зээл дээр жижиг, дунд, том компаниудад бүгдэд нь санхүүжилт хэрэгтэй байгаа. Санхүүжилтын зардал өндөр байна гэж ярьдаг нь үнэн. Тэгвэл гадаадад хямд эх үүсвэрүүд байгаа. Хэрэв бид гадны шаардлагыг хангаад гадаад хөрөнгө оруулагчидтай найдвартай холбож чадвал томоохон ажлын байрыг хэдэн арван мянгаар нэмэх ирээдүйн үйлдвэрүүдийг санхүүжүүлэх авчирч чадна.

ХӨРӨНГИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ ДАРААГИЙН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ТОМ ХӨДӨЛГҮҮР БОЛЖ ЧАДНА

- Нэг үеэ бодвол иргэд хөрөнгийн зах зээлд оролцож хувьцаа, бондын талаарх ойлголтой болж байна. Гэхдээ Хөрөнгийн биржийн тухайд IPO гаргасан ч олон нийт төрийн байгууллага гэж хардаг байх. Биржийн хувьцааг иргэд хэр их сонирхож авдаг вэ?

-Хөрөнгийн биржийн 34 хувь нь олон нийтэд гарсан. Өнөөдрийн байдлаар хөрөнгийн биржийн хувьцаа 250 орчим төгрөгөөр арилжаалагдаж байна. Өнгөрсөн Даваа гарагт Монголын хөрөнгийн биржийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурал болж нэг ширхэг хувьцаа бүртээ 47 төгрөгийн ногдол ашиг тараасан. Би захирлын хувьд манай компаний хувьцааг аваарай л гэж захих байна. Хөрөнгийн бирж дээр өөрийнх нь хувьцаанаас гадна нэгдүгээр самбарт чанартай, алга болохооргүй итгэл найдвартай компаниудын хувьцаа зарагддаг. Мэдээж заавал их мөнгөтэй байж арилжаа хийнэ гэсэн нөхцөл байхгүй. Том дүнгээс илүү бага дүнгээр тухайн арилжаанд оролцож алдаж, онож, хувьцаа бондны үнийг тодорхойлогч санхүүгийн онол логикт тулгуурлан илүү анализ хийж сурахын хэрээр илүү томоохон хөрөнгө оруулалт хийвэл хөрөнгийн зах зээл дараагийн эдийн засгийн хөдөлгүүр болж чадна. Хөрөнгийн зах зээл рүү орно гэдэг нь яах аргагүй баялаг бүтээгчдийг дэмжиж эдийн засгийн хөгжилд хувь нэмрээ оруулахаас гадна, таны оруулж буй хөрөнгө оруулалт чинь үр хүүхэддээ үлдэж чадах өв болно гэсэн үг.